Η βουδιστική άσκηση – κάθε Βουδιστικής παράδοσης- αρχίζει με την λήψη καταφυγίου στα Τρία Πολύτιμα Πετράδια που είναι ο Βούδας, το Ντάρμα και η Σάνγκα: αυτή είναι η πύλη μέσα από την οποία επιβιβάζεται κανείς στο Βουδιστικό μονοπάτι, με σκοπό να υπερβεί την δυστυχία της κυκλικής ύπαρξης.

Η καταφυγή στον Βούδα σημαίνει ότι ο Βουδιστής ασκητής παράγει μέσα του μια βαθιά εκτίμηση και σεβασμό προς το Βούδα, την κατάσταση της Φώτισης με όλες της τις ιδιότητες της σοφίας και του ελέους. Καταφεύγει επίσης στο Βούδα Σακιαμούνι ως τον αυθεντικό πνευματικό δάσκαλο, ως εκείνον που έχει πραγματώσει ολοκληρωτικά την κατάσταση της αφύπνισης και έχει έτσι την ικανότητα να δείξει στους άλλους το μονοπάτι και να τους καθοδηγήσει πάνω σε αυτό.

Η καταφυγή στο Ντάρμα σημαίνει ότι ο ασκητής αφιερώνεται στη μελέτη και την εφαρμογή των μεθόδων που δίδαξε ο Βούδας. Αυτή είναι η διαδικασία μέσα από την οποία πέρασε και ο ίδιος ο Βούδας. Η εφαρμογή των οδηγιών του σημαίνει ότι ο ασκητής απομακρύνει σταδιακά όλα τα πέπλα που συσκοτίζουν την αληθινή φύση του θεμελιώδους βουδικού του νου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το Ντάρμα του Βούδα γίνεται το αντίδοτο ενάντια σε όλες τις σαμσαρικές αυταπάτες.

Η καταφυγή στη Σάνγκα αναφέρεται σε εκείνους τους φωτισμένους δασκάλους που ασκήθηκαν οι ίδιοι σε αυτό το μονοπάτι και κατ’ αυτό τον τρόπο είναι αυθεντικοί πνευματικοί φίλοι των άλλων ασκητών. Καταφεύγει κανείς γι αυτό τον λόγο στην ευγενή Σάνγκα, τους πνευματικούς οδηγούς και φίλους πάνω στο μονοπάτι.

Στον Βουδισμό της Τεραβάντα ο ασκητής καταφεύγει στο Βούδα, το Ντάρμα και τη Σάνγκα από αυτή τη στιγμή μέχρι το θάνατο. Στο Βουδισμό της Μαχαγιάννα ένας ασκητής παίρνει καταφύγιο στο Βούδα, το Ντάρμα και τη Σάνγκα από αυτή τη στιγμή μέχρι την επίτευξη της Φώτισης και το κάνει αυτό για να μπορέσει να βοηθήσει όλα τα αισθανόμενα όντα να απελευθερωθούν από την δυστυχία της κυκλικής ύπαρξης.

Καταφεύγοντας στο Βούδα, το Ντάρμα και τη Σάνγκα, ο ασκητής θα μπορέσει να πραγματώσει τη Φώτιση επειδή αυτή είναι η καθ’ αυτού φύση του. Με βάση το δυναμικό της φώτισης που είναι η αληθινή φύση του νου κάθε ατόμου – τέλεια αγνός αυτός καθ’ αυτός – ο ασκητής αποκτά πρόσβαση σε αυτό το δυναμικό βασιζόμενος στην αυθεντική στήριξη των Τριών Πολύτιμων Πετραδιών – και ο τρόπος για να γίνει αυτό είναι να καταφύγει σε αυτά με πίστη και εμπιστοσύνη.

Το να καταφύγουμε στο Βούδα, το Ντάρμα και τη Σάνγκα μας προστατεύει από την δυστυχία της κυκλικής ύπαρξης: αναπτύσσουμε βαθιά εμπιστοσύνη στο ίδιο μας το Βουδικό δυναμικό και μέσα από την εφαρμογή των Βουδιστικών μεθόδων απέχουμε από κάθε πράξη που θα φέρει ως αποτέλεσμα τη δυστυχία. Με αυτό τον τρόπο είμαστε προστατευμένοι από τη δυστυχία.

Λαμβάνουμε το Βουδιστικό καταφύγιο από έναν αυθεντικό πνευματικό δάσκαλο κατά τη διάρκεια της τελετής του καταφυγίου. Ο δάσκαλος απαγγέλλει πρώτα διάφορες προσευχές που επαινούν τις ιδιότητες των Τριών Πολύτιμων Πετραδιών. στη συνέχεια ζητάει από το μαθητή να απαγγείλει τις ακόλουθες φράσεις:

Σεβαστέ δάσκαλε, σκέψου με σε παρακαλώ
Εγώ, …………(λες το όνομά σου), από αυτή εδώ τη στιγμή μέχρι το θάνατό μου καταφεύγω στο Βούδα, τον ύψιστο μεταξύ των ανθρώπων.
Καταφεύγω στο Ντάρμα, το υπέρτατο μεταξύ όλων όσων είναι ελεύθερα από προσκόλληση.
Καταφεύγω στη Σάνγκα, την ύψιστη μεταξύ όλων των Κοινοτήτων.
Σεβαστέ δάσκαλε, δέξου με σε παρακαλώ σαν ένα Βουδιστή ο οποίος στηρίζεται στις τρεις όψεις του καταφυγίου από αυτή εδώ τη στιγμή ως το θάνατό μου.

Στη συνέχεια ο πνευματικός δάσκαλος ρωτά το μαθητή αν είναι ευτυχισμένος με το κόψιμο των μαλλιών του από το δάσκαλο. Αυτή είναι μια συμβολική πράξη που υποδηλώνει ότι ο νεοφώτιστος Βουδιστής θα ακολουθήσει τα βήματα του Βούδα, ο οποίος έκοψε επίσης τα μαλλιά του όταν άρχισε να βαδίζει το πνευματικό μονοπάτι. Έτσι ο μαθητής απαντά με τα εξής λόγια:
Ναι, είμαι πανευτυχής

Ο δάσκαλος κόψει ένα μικρό κομματάκι από τα μαλλιά του μαθητή και του δίνει το όνομα του καταφυγίου, ένα ευοίωνο όνομα που υποδηλώνει την αρχή της Βουδιστικής του ζωής. Όταν ο μαθητής επαναλαμβάνει τα παραπάνω λόγια, προσθέτει το νέο του όνομα.

Ο δάσκαλος χτυπά μετά τα δάχτυλά του και λέει:
Αυτή είναι η μέθοδος
και ο μαθητής απαντάει:
Είναι υπέροχο.
Η τελετή ολοκληρώνεται συνήθως με την απαγγελία ευοίωνων προσευχών και την αφιέρωση της αρετής που συγκεντρώθηκε.

Ο Βούδας
Ο Βούδας η κατάσταση της φώτισης είναι μια κατάσταση πραγμάτωσης και τέλειων ιδιοτήτων. Αυτός είναι ο στόχος τον οποίο επιδιώκουμε και –σαν δυναμικό- είναι η καθαυτού φύση όλων των αισθανόμενων όντων.

Ο σανσκριτικός όρος “βούδας” σημαίνει κατά λέξη, “κατάσταση αφύπνισης”. Το “σανγκ” στο Θιβετιανό όρο “σανγκ-γκιε” σημαίνει αγνός και εξαγνισμένος και το “γκιε” σημαίνει ξεδιπλωμένος, ανθισμένος. Έτσι το “σανγκ” υποδηλώνει ότι η αληθινή φύση του νου είναι αυτή καθαυτή αγνή και ότι η κατάσταση της αφύπνισης είναι μια κατάσταση όπου όλα τα πέπλα που σκιάζουν το νου έχουν απομακρυνθεί τελείως. Το “γκιε” υποδηλώνει ότι αυτή η πραγμάτωση είναι με φυσικό τρόπο, οι ιδιότητες –οι λανθάνουσες ιδιότητες του νου που έχουν ανθίσει τελείως. Οι ιδιότητες του βούδα, της κατάστασης της φώτισης δηλαδή είναι η σοφία, το έλεος, η χαρά, η αφοβία κλπ. και εκδηλώνονται αυθόρμητα για το όφελος των άλλων.

Ο ιστορικός Βούδας της εποχής μας, ο Βούδας Σακιαμούνι εκδήλωσε αυτή τη νοητική κατάσταση πριν από 2.500 χρόνια περίπου και πρόσφερε στους μαθητές του ένα μονοπάτι μεθόδων που τους επιτρέπει να αποκτήσουν την ίδια πραγμάτωση. Γι αυτό το λόγο, οι Βουδιστές διατηρούν ένα βαθύ σεβασμό προς το Βούδα Σακιαμούνι, ως τον αυθεντικό πνευματικό τους οδηγό και καταφεύγουν σε αυτόν, ως τον πνευματικό τους δάσκαλο.

Το Ντάρμα
Το Ντάρμα έχει δύο όψεις: το Ντάρμα των εξηγήσεων και το Ντάρμα της πραγμάτωσης. Το Ντάρμα των εξηγήσεων είναι τα λόγια του Βούδα και οι αυθεντικές τους επεξηγήσεις. Η καταφυγή στο Ντάρμα των εξηγήσεων σημαίνει να ακούει κανείς αυτές τις διδασκαλίες, να στοχάζεται πάνω στο νόημά τους και να καλλιεργεί την κατανόησή τους μέσα από τη διαδικασία του διαλογισμού. Το Ντάρμα της πραγμάτωσης είναι η διαδικασία πραγμάτωσης της αληθινής φύσης της πραγματικότητας, της φύσης του νου μας. Αυτή είναι η απόλυτη φύση του καταφυγίου στο Ντάρμα.

Η Σάνγκα
Κατ’ αρχήν, ο όρος Σάνγκα αναφέρεται στους χειροτονημένους Βουδιστές ασκητές. Στο πλαίσιο του καταφυγίου όμως, ο όρος Σάνγκα αναφέρεται ειδικά σε εκείνους τους Βουδιστές ασκητές που έχουν πραγματώσει το αποτέλεσμα του μονοπατιού: την απελευθέρωση από την κυκλική ύπαρξη – τους “Εξαίσιους”. Μέσα από την αρετή της εμπειρίας και της ωριμότητάς τους, έχουν την ικανότητα να δρουν ως αυθεντικοί πνευματικοί δάσκαλοι των άλλων ασκητών. Γι αυτό το λόγο καταφεύγει κανείς σε αυτούς τους ιδιαίτερους βουδιστές ασκητές, τους “Εξαίσιους”.

Το όφελος του καταφυγίου
Ο Βούδας είπε στην Μεγαλειώδη Παρανιρβάνα Σούτρα:
Καταφεύγοντας στα Τρία Πολύτιμα Πετράδια, θα επιτύχετε την κατάσταση της αφοβίας.
Και ο Γκαμπόπα για παράδειγμα, ένας από τους μεγάλους προπάτορες της σχολής των Κάρμα Καγκιού, είπε τα ακόλουθα:
“Το όφελος του καταφυγίου είναι οχταπλό: ξεκινάμε για το εσωτερικό, δηλαδή το Βουδιστικό μονοπάτι. Αναπτύσσουμε τη βάση όλων των δεσμεύσεων, οι αρνητικές πράξεις του παρελθόντος θα εξαντληθούν από μόνες τους, τα εμπόδια δεν θα μπορέσουν να μας βλάψουν πια, όλα όσα επιθυμούμε θα πραγματοποιηθούν, θα αποκτήσουμε τη μεγάλη αιτία της αρετής, δεν θα πέσουμε μέσα στις κατώτερες καταστάσεις της ύπαρξης και θα πραγματώσουμε σύντομα το βούδα, την κατάσταση της φώτισης.”

Η εξάσκηση που Συνοδεύει το Καταφύγιο
Υπάρχουν τρεις θεμελιώδεις εξασκήσεις, τρεις ιδιαίτερες εξασκήσεις και τρεις κοινές εξασκήσεις:

Οι τρεις θεμελιώδεις εξασκήσεις αποτελούνται από την αδιάκοπη προσπάθεια,
• της βαθιάς εκτίμησης προς τα Τρία Πολύτιμα Πετράδια και τις προσφορές προς αυτά
• της μη εγκατάλειψης των Τριών Πολύτιμων Πετραδιών ακόμα και με κίνδυνο της ζωής ή εν όψει μεγάλης ανταμοιβής και
• της λήψης του καταφυγίου επανειλημμένα, μέσα από την ενθύμηση των ιδιοτήτων των Τριών Πολύτιμων Πετραδιών.

Οι τρεις ιδιαίτερες εξασκήσεις είναι,
• έχοντας καταφύγει στο Βούδα, την κατάσταση της φώτισης, δεν αναζητούμε πια καταφύγιο σε όντα τα οποία περιορίζονται μέσα στην κυκλική ύπαρξη
• έχοντας καταφύγει στο Ντάρμα, δεν βλάπτουμε πια τα άλλα αισθανόμενα όντα και
• έχοντας καταφύγει στη Σάνγκα, δεν επιτρέπουμε πλέον στον εαυτό μας να μεταπεισθεί από ανθρώπους που οι απόψεις και η διαγωγή τους έρχονται σε σύγκρουση με το Ντάρμα.

Οι τρεις κοινές εξασκήσεις είναι,
• να σεβόμαστε το Βούδα υπό κάθε μορφή, είτε σε φωτογραφία, αγάλματα ή άλλες απεικονίσεις του
• να σεβόμαστε το Ντάρμα, δηλαδή το Ντάρμα των γραφών και των ιερών κειμένων και
• να σεβόμαστε τη Σάνγκα και όλα όσα συμβολίζουν τη χειροτονημένη Σάνγκα, όπως τα ράσα των μοναχών

Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξετε στο “Πολύτιμο Πετράδι της Απελευθέρωσης” του Γκαμπόπα.